De gemeenten

Wat is een gemeente?

Een gemeente is een klein, duidelijk afgebakend deel van het Franse grondgebied. Frankrijk is, als een puzzel, verdeeld in iets meer dan 35.000 gemeenten. Die verdeling dateert van de Franse Revolutie van 1789. Elke gemeente heeft een andere naam, vaak geografisch (afgeleid van een rivier, een berg enz.) of historisch (bijvoorbeeld teruggaand tot de Romeinen of de Galliërs) van oorsprong.

De gemeente is in zekere zin wat men de bestuurlijke basisoverheid kan noemen. Een gemeente is immers de kleinste en tevens de oudste Franse administratieve onderverdeling.
De gemeente is dus de overheid die op het kleinste grondgebied optreedt. Hoeveel gemeenten telt Frankrijk?
Op 1 januari 2020 telde Frankrijk 35.054 gemeenten, waarvan 215 overzeese gemeenten. Dit cijfer is de laatste jaren gedaald als gevolg van tal van talrijke fusies van gemeenten.

Hoe zijn de gemeenten georganiseerd?

Alle gemeenten hebben dezelfde organisatie, onafhankelijk van hun grootte. Sinds de gemeentewet van 1884 worden ze beheerd door de gemeenteraad en de burgemeester.

De gemeenteraad

Hoe is de gemeenteraad samengesteld?

De gemeenteraad is samengesteld uit de burgemeester, de schepenen en de gemeenteraadsleden.

Hoe wordt de gemeenteraad verkozen?

De leden van de gemeenteraad worden bij de gemeenteraadsverkiezingen gekozen door middel van rechtstreekse algemene verkiezingen. Daarom vertegenwoordigt de gemeenteraad de inwoners van de gemeente.

Welke bevoegdheden heeft de gemeenteraad?

De bevoegdheden van de gemeenteraad zijn zeer uitgebreid, vooral sinds de gemeentewet van 1884.

Zo is de gemeenteraad verantwoordelijk voor het regelen van de aangelegenheden van de gemeente door middel van beraadslagingen.
Het eerste van zijn prerogatieven is de verkiezing van de burgemeester. In feite wordt bij de gemeenteraadsverkiezingen enkel de gemeenteraad verkozen.
De aangelegenheden van de gemeente stemmen niet noodzakelijk overeen met specifieke werkterreinen, maar ze hebben wel allemaal betrekking op het algemeen belang van de gemeente. De gemeenteraad zal zijn advies uitbrengen wanneer dit vereist is.
Tot de bevoegdheden van de gemeenteraad behoort onder meer het uitbrengen van advies over alle aangelegenheden van lokaal belang.
De gemeenteraad stemt over de begroting en keurt de administratieve rekening goed.
De gemeenteraad is bevoegd om gemeentelijke openbare diensten in te richten, zoals openbare basisscholen en kleuterscholen.
De gemeenteraad werkt het Schéma de cohérence territoriale, het Projet d'aménagement et de développement durable en het Plan local d’urbanisme uit en actualiseert deze documenten.
Tot slot kiest de gemeenteraad de leden van de raad van bestuur van het gemeentelijk centrum voor sociale actie (equivalent van het Belgische OCMW). Dit centrum is een openbare instelling die tot taak heeft de meest kwetsbare personen te helpen.
De gemeenteraad kan sommige van zijn bevoegdheden delegeren aan de burgemeester. Inzake politie is enkel de burgemeester bevoegd. Hij oefent deze bevoegdheid uit onder toezicht van de prefect. Begroting, scholen, maatschappelijke hulp ... De gemeenteraad heeft een breed scala aan bevoegdheden binnen de gemeente.

Le Maire (De burgemeester)

Wat is de rol van de burgemeester?

In de eerste plaats wordt de burgemeester verkozen door en uit de gemeenteraad. De burgemeester heeft een zogenaamde “dubbele pet”. Dit betekent dat de burgemeester optreedt namens de gemeente als territoriale collectiviteit, maar ook namens de Staat in bepaalde administratieve en gerechtelijke functies.

Wat zijn de administratieve en gerechtelijke functies van de burgemeester namens de Staat?

De Staat delegeert geen vertegenwoordigers met algemene bevoegdheden in de gemeenten, zoals hij dat doet met de prefecten in de departementen en de regio's.
Bijgevolg is het de burgemeester die, onder het gezag van de prefect of de Procureur van de Republiek, bepaalde administratieve en gerechtelijke functies in naam van de Staat uitoefent.
Zo is de burgemeester, onder het gezag van de prefect, belast met de publicatie van wetten en reglementen, de organisatie van de verkiezingen en de legalisatie van handtekeningen.
Onder het gezag van de Procureur van de Republiek is de burgemeester ambtenaar van de burgerlijke stand en officier van gerechtelijke politie.
Bovendien is hij vertegenwoordiger van de Staat in de gemeente als gedeconcentreerd district.
De burgemeester beheert de burgerlijke stand, organiseert verkiezingen en is officier van gerechtelijke politie.

Wat zijn de taken van de burgemeester als uitvoerend orgaan van de gemeente?

De burgemeester is verantwoordelijk voor de uitvoering van de beslissingen van de gemeenteraad en handelt dus onder toezicht van de gemeenteraad. Hij vertegenwoordigt de gemeente in rechte, gunt opdrachten, ondertekent contracten, stelt de begroting op en beheert het gemeentepatrimonium.
Hij oefent ook de door de gemeenteraad gedelegeerde bevoegdheden uit en moet aan de gemeenteraad rapporteren over zijn handelingen. De gedelegeerde bevoegdheden bestrijken een breed scala van domeinen en kunnen te allen tijde worden herroepen. De burgemeester kan de aan hem gedelegeerde bevoegdheden subdelegeren aan een schepen of een gemeenteraadslid.
Tot slot heeft de burgemeester zijn eigen bevoegdheden. Op het gebied van de bestuurlijke politie is hij verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde, die in het Code général des collectivités territoriales (CGCT) wordt gedefinieerd als de goede orde, de veiligheid, de beveiliging en de volksgezondheid. Het betreft ook bijzondere politiebevoegdheden (zwemmen, verkeer enz.).

Wat doet het gemeentebestuur concreet?

Het registreert huwelijken en overlijdens (burgerlijke stand).
Het organiseert verkiezingen.
Het beheert de kinderdagverblijven, crèches en bejaardentehuizen.
Het beheert de openbare kleuter- en lagere scholen.
Het verleent bijstand aan bepaalde bewoners voor huisvesting, bijvoorbeeld.
Het komt tussenbeide voor de ontwikkeling van sport, cultuur, economie en handel.
Het onderhoudt het wegennet.
Het ontwikkelt het grondgebied (men kan niet zomaar overal bouwen ...).
Het beschermt de inwoners dankzij de politiebevoegdheden van de burgemeester.
Het kan diensten aanbieden zoals de organisatie van vrijetijdsactiviteiten, of aanvullende activiteiten aanbieden zoals muziek- en danslessen, schoolmaaltijden enz.
Het steunt mensen die het nodig hebben (sociale bijstand).
Het stelt elk jaar zijn begroting op: het raamt zijn de en berekent de uitgaven.

De bevoegdheden

Wat zijn de bevoegdheden van de gemeente?

Het is moeilijk om een volledige lijst op te stellen van de bevoegdheden van gemeenten. Ze hebben immers de algemene bevoegdheid om elke aangelegenheid van gemeentelijk belang te beheren. Het is echter mogelijk om binnen verschillende domeinen competenties te identificeren.
Zo is de gemeente bevoegd op het gebied van stedenbouw en ruimtelijke ordening (Plan local d’urbanisme – onder voorbehoud van de bevoegdheid van de openbare instellingen voor intergemeentelijke samenwerking (EPCI) en de metropolen –, afgifte van bouwvergunningen); huisvesting; sociale bijstand (met name via de openbare centra voor maatschappelijk welzijn); beheer van basis- en kleuterscholen; cultuur en erfgoed; toerisme en sport (campings, sportaccommodaties, toeristische diensten).
Het bevoegdheidsgebied van de gemeenten lijkt echter af te nemen ten voordele van de intercommunales.